باردارى يكى ازحساسترين مراحل زندگي يك زن بوده كه باتوجه به شرايط خاص آن مراقبت هاي ويژه اي راطلب مي نمايد
دوران بارداري حدودا 14 روز بعد از بارور شدن تخمك رسيده توسط يك اسپرم آغاز مى شود. تقريباً دو هفته بعد تخمك بارور شده به داخل جداره رحم نفوذ كرده و با تشكيل جفت اوليه به تكثير ادامه مى دهد. از هفته ى سوم و چهارم تمايز سلولي آغاز و لوله عصبى تشكيل مى گردد. در هفته هاى پنجم و ششم جوانه هاى چشم و گوش ظاهرشده و به دنبال آن دستگاه تناسلى، كليه ها، كام و دندان ها تشكيل مى شوند. اين مرحله كه دوره رويانى ناميده مى شود و تا هفته دهم باردارى ادامه مى يابد توأم با رشدسريع و ايجاد جوانه هاى اعضاى اصلى بدن بوده و به همين دليل تراتوژنها وكمبودهاى شديد تغذيه اى مى تواند خطر جدى براى رويان ايجاد كنند.
رعايت تنوع و تعادل در مصرف مواد غذايي اهمیت فراوانی دارد.
تنوع: مصرف انواع مواد غذايي كه در گروههاي غذايي قرار دارند
تعادل: مصرف مقادير كافي از هر گروه غذايي (در هر گروه غذايي مواد غذايي با ارزش تقريبا يكسان قرار دارند و مي توان
از يكي به جاي ديگري استفاده كرد
زنان باردار روزانه بايستي از شش گروه اصلي غذايي زير استفاده نمايند : نان و غلات، ميوه ها، سبزي ها گوشت و تخم مرغ، حبوبات و مغزها و شير و لبنيات
اين گروه شامل انواع نان، برنج، ماكاروني، رشته، گندم، جو و ذرت مي باشد. مقدار توصيه شده از مواد غذايي اين گروه 7-11 واحد در روز است هر واحد اين گروه معادل: يك برش 30گرمي (يك كف دست) نان سنگك, تافتون يا بربري يا 4برش نان لواش يا نصف ليوان غلات پخته مانند برنج يا ماكاروني بهتر است مادران باردار و شيرده از نان هاي سبوس دار مانند سنگك بجاي نانهاي سفيد وغلات را مخلوط با حبوبات استفاده كنند.
اين گروه شامل انواع آب ميوه ها، ميوه هاي خشك و ميوه هاي تازه مانند سيب، پرتقال، موز، زردآلو، انگور، طالبي، هندوانه، هلو، آلو و… مي باشد. مقدار توصيه شده از مواد غذايي اين گروه 3-4واحد در روز است. هر واحد از اين گروه معادل:
يك عدد سيب يا پرتقال يا موز متوسط يا نصف ليوان كمپوت يا ميوه پخته يا 3عدد زردآلو يا نصف ليوان حبه انگور يا يك چهارم طالبي متوسط يا نصف ليوان آب ميوه يا 2 قاشق غذاخوری ميوه خشك
با توجه به اهميت اين گروه، براي مصرف بهترميوه ها مي توان توصيه هاي زير را بكار برد :
– بجاي نوشابه هاي گاز دار ازآب ميوه هاي تازه و طبيعي استفاده شود.
– در وعده صبحانه نيز از انواع ميوه ها يا آب ميوه ها استفاده شود.
– از انواع ميوه ها به عنوان ميان وعده استفاده شود.
– در فصل تابستان ميوه هاي تازه و متنوع مصرف شوند.
– در فصول سرد مرکبات و ميوه هاي خشك مانند کشمش، توت خشك، انجير، برگه هلو، زرد آلو يا آلو استفاده شوند.
اين گروه شامل انواع سبزي هاي برگي، هويج، گوجه فرنگي، خيار مي باشد. مقدار توصيه شده از مواد غذايي اين گروه 4-5 واحد در روز است. هر واحد از اين گروه معادل: يك ليوان سبزي خام يا نصف ليوان سبزي پخته مي باشد.
جهت استفاده بهتر از سبزيها ميتوان توصيه هاي زير را بكار برد:
– تغذيه سالم برای وزن گیری مناسب مادر و رشد جنین سبزی ها
– روزانه ازسبزي هاي تازه به عنوان ميان وعده ويا همراه غذا بصورت سالاد ويا پخته شده مصرف شود.
– سبزي هايي که بصورت خام مصرف شوند بايد قبل از مصرف بدقت شسته و ضد عفوني شوند.
– از قرار دادن سبزي ها در معرض هوا، نور خورشيد وپختن بمدت طولاني با آب زياد و در ظروف در باز و دور ريختن آب آن بلحاظ جلوگيري از اتلاف ويتامين هاي آنها خودداري شود.
– سيب زميني به صورت آب پز يا تنوري تهيه شود و درصورت امکان از مصرف آن به صورت سرخ کرده پرهيز شود.
– از سبزي هاي با برگ سبز تيره که منابع خوب آهن، کاراتونوييد ها واسيد فوليك هستند استفاده شود
گروه ها میوه و سبزی ها تامين كننده انواع ويتامين ها و مينرال هاي بدن مي باشند به علت دارا بودن انواع مختلف فيبر اثر قابل ملاحظه اي روي فيزيولوژي انسان دارند. فيتو كميكالها اجزاي غير مغذي در گياهان هستند كه با تاثير بر روي فرآيند هاي هورموني و آنزيمي خطر سرطان و بيماريهاي مزمن را كاهش ميدهندو بساري از آنها سبب حذف راديكالهاي آزادشده و اثر آنتي اكسيداني روي لوله گوارش دارند.
اثر فیبرهای محلول بر کلسترول و لیپید های سرم
– فيبر ها دفع کلسترول مشتق از اسيد هاي صفراوي را افزايش مي دهند.
– فيبر ها با اتصال به اسيد هاي صفراوي و ليپيد ها مانع از جذب چربي و کلسترول غذايي مي گردند.
– فيبر ها به طور قابل ملاحظه اي سبب کاهش ميشوند.
– فيبر غذايي توسط باکتريهاي روده به اسيد هاي چرب با زنجيره کوتاه تبديل مي شوند.
– فيبرها بخصوص فيبرهاي جو دو سر و سويا با مکانيسم هاي ناشناخته سبب کاهش ليپيد هاي خون مي گردند.
نقش ويتامین ها در بارداری
– نقش ويتامين هاي موجود در گروه سبزيها و ميوه ها در بدن
– تغذيه سالم برای وزن گیری مناسب مادر و رشد جنین
اين گروه شامل انواع گوشت ها وتخم مرغ مي باشد و از عمده ترين منابع تامين كننده پروتئين، آهن و روي مورد نياز مادر، جنين و شيرخوار مي باشد. مقدار توصيه شده از مواد غذايي اين گروه 2 واحد در روزاست و هر واحد معادل 60 گرم گوشت
قرمز يا ماهي يا مرغ و دو عدد تخم مرغ مي باشد.
اين گروه شامل انواع حبوبات ومغزها، عدس، نخود، لوبيا، پسته، بادام، گردو و… مي باشد و از منابع تامين كننده مقداري از
پروتئين، آهن و روي مورد نياز مادر، جنين و شيرخوار مي باشد. مقدار توصيه شده از مواد غذايي اين گروه يك واحد در روز است و هر واحد معادل نصف ليوان حبوبات خام يا يك ليوان حبوبات پخته، يك سوم ليوان از مغزها مي باشد.
به مادارن توصیه می شود :
مواد اين گروه شامل شير، ماست، پنير، بستني وكشك مي باشد كه از منابع خوب كلسيم، فسفر، پروتئين، ويتامين هاي A
و B2 مي باشند. مقدار توصيه شده از مواد غذايي اين گروه 4-5 واحد در روزاست. هر واحد ازاين گروه معادل: يك ليوان شير يا يك ليوان ماست يا 2 قوطي كبريت پنير كم چرب يا يك ليوان كشك يا 1.5 ليوان بستني
كلسيم براي تامين سلامت و استحكام استخوانها، دندانها وذخيره كلسيم بدن مادر و رشد، ساخت و ساز استخوانها و دندانهاي جنين بسيارمهم مي باشد. دوران بارداري بدن مادر 30گرم كلسيم ذخيره مي كند كه بخش عمده آن (25گرم) صرف تشكيل استخوانهاي جنين و تنها حدود 5 گرم در بدن مادر ذخيره مي شود. ذخيره كلسيم در دوران بارداري بيشتر در سه ماهه آخر و به ميزان تقريبي 300 ميليگرم در روز صورت ميپذيرد.
توصیه های مهم در استفاده از گروه شیر و لبنیات:
توجه : اگر مصرف شير سبب ايجاد نفخ و مشكلات گوارشي در مادران شودميتوانند مصرف آنرا با مقدار كم شروع
كنند تا نسبت به افزايش ميزان تحمل، مصرف شير را در هر وعده افزايش دهند ودر صورت عدم تحمل بايستي معادل مقدار توصيه شده، از جانشينهای آن استفاده نمایند.
اين گروه شامل انواع چربي ها و روغنها، قند ها، شيريني ها، نمك، شكلات، سس مايونز، انواع مرباها، نوشابه هاي گازدار، انواع ترشي ها، شورها و غيره مي باشد كه در حداقل مقدار توصيه مي شوند ضمنا نمك مصرفي حتما بايد يد دار باشد.
شیرين کننده های مصنوعي
مطالعات در خصوص ايمني شيرين كننده هاي مصنوعي محدود مي باشد. مطابق توصيه FDAمصرف متوسط ساخارين، آسه سولفام پتاسيم، سوكرالوز، آسپاتام، نيوتام، ادوانتام در دوران بارداري و شيردهي مجاز مي باشند بجز برخي ازشيرين كننده اي جديد از جمله ادوانتام، استويا و عصاره ميوه راهب، ميزان قابل قبول مصرف روزانه (ADI) تعيين شده است.
نکات مهم در استفاده از گروه متفرقه :
مواد غذايى غیرمجاز در بارداری
اين مواد شامل مواد غذايى است كه اثر زيان بخش آن بر سلامت مادر و جنين ثابت شده است و مصرف آن در طى باردارى به صورت نسبى يا مطلق ممنوع است.
– مصرف كم كافئين (قهوه و نوشابه هاى سياه رنگ) و تئين (چاى) خطرناك نيست؛ اما مصرف زياد آن مى تواند باعث تولد نوزاد كم وزن يا نوزاد با عوارض عصبى شود.
– دم كرده هاى گياهى (مانند چاى نعناع يا گل گاوزبان) گاهى اثرات جانبى مانند حالت تهوع و استفراغ دارند، لذا مصرف آن ها در دوران باردارى توصيه نمى شود.
-كليه نوشيدنى هاى الكلى علاوه بر اين كه در دين اسلام حرام است موجب رشد غيرطبيعى جنين و كاهش مهارت عقلانى و هوشى او و بروز سندروم الكلى جنين ) )Fetal Alcohol Syndrome مى شوند.
– شكلات علاوه بر اينكه مقادير كمى كافئين دارد، حاوى تئوبروميد نيز هست كه به كافئين شبيه است؛ بنابراين مصرف شكلات بايد محدود شود.
– استعمال دخانيات در دوران باردارى مى تواند با تولد نوزاد كم وزن همراه باشد. به مادران باردار توصيه مى شود از استعمال
دخانيات در دوران باردارى خوددارى كنند و حدالمقدور در معرض دود سيگار نيز قرار نگيرند.
– عفونت با ”ليستريا“ يكى از عوامل شناخته شده سقط غير عمدى و مننژيت جنين و نوزاد است.
– ليستريا يك ارگانيسم موجود در خاك است كه با مصرف غذاهاى حيوانى آلوده و سبزيجات خام وارد بدن شده و ايجاد عفونت مى كند. شير خام، غذاهاى دريايى دودى، كالباس، كباب كوبيده كه خوب پخته نشده است، پنير هاى نرم و گوشت هاى پخته نشده و غذاهاى مانده در يخچال منابع احتمالى آلودگى هستند.
– محصولات آبيارى شده با فاضلاب بايستى قبل از مصرف با آب آشاميدنى شستشو و ضد عفونى شوند.
برای دریافت رژیم غذایی دوران بارداری اینجا کلیک کنید.
تهیه و تنظیم : نگار حجتی (متخصص تغذیه و رژیم درمانگر)