مالتیپل اسکلروز یا ام اس، شایع ترین بیماري عصـبی در بزرگسالان جوان و شایعترین بیماري خـود ایمنـی دسـتگاه عصبی در همـه سـنین اسـت. بـر طبـق گـزارش سـازمان جهــانی بهداشــت (WHO) و مرکــز منــابع بیمــاري ام اس، ایران جزء مناطق با شیوع کم می باشد (4نفـر در هـر 100هـزار نفـر). البته به استثناء دو شهر تهران و اصفهان که جزء منـاطق بـا شیوع متوسط ام اس به حساب می آیند.
تغذیه می تواند به عنوان یکی از عوامل محیطی موثر در ایجاد این بیماري نقش داشته باشد. مطالعات مختلف نقش عـواملی چـون وضـعیت دریافـت ویتــامین PUFA ،D مخصوصــا امگــا 3و امگــا ،6آنتــی اکسـیدانهـایی چـون ویتـامین ث، فیبـر
غـذایی، پـروتئین گیـاهی، آب میـوه وغـلات کامـل را در پیشـگیري و کنترل بیماري ام اس و عـواملی دیگـري ماننـد چربـی هـاي اشباع و حیوانی وگوشت قرمز و لبنیات پرچرب و همچنین مصرف سیگار را بـه عنـوان ریسک فاکتورهایی در ایجاد ایـن بیمـاري مطـرح کـرده انـد
رژیم هاي غذایی مختلفی براي مدیریت بیماري ام اس مورد مطالعه قرار گرفته اند. موثر بودن رژیم هاي غذایی مختلف مثل رژیم های فاقد آلرژن، فاقد گلوتن، فاقد پکیتین و رژیم با محدودیت فروکتوز، مگادوز ریزمغذي ها، فسفات روي با کلسیم، و ترکیبات دیگر اثبات نشده است.
اثرات محدود کردن چربی هاي اشباع مورد بررسی قرار گرفته ولی نتایج متناقضی بدست آمده اند. شواهدي مبنی بر تاثیر رژیم غذایی ضد التهابی در این بیماري بدست آمده و یک حیطه تحقیقاتی جدید و فعال می باشد. با توجه دیس فاژي ناشی از آسیب اعصاب کرانیال، تبدیل بافت غذاها از حالت جامد به حالت نرم و پوره شده براي پیش گیري از آسپیراسیون ممکن است ضروري باشد.
مکمل هاي مورد استفاده در سه بخش ویتامین ها، مواد معدنی و گیاهان دارویی تقسیم می شوند. دوز پیشنهادي در مورد ویتامین ها و مواد معدنی بر اساس مقدار مجاز توصیه شده روزانه (RDA) می باشد و مصرف مقادیر بیشتر توصیه نمی شود.
ویتامین ها
ویتامین هایی که در بیماران مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از ویتامین D، ویتامین B12، ویتامین B6، ویتامین B12 و آنتی اکسیدان ها
بر اساس مطالعات صورت گرفته، کمبود ویتامین Dدر بیماران MSمشاهده شده است و مصرف 600-800 واحد ویتامین D به شکل فعال آن یعنی ویتامین D3 توصیه می شود.
بتا کاروتن و ویتامینهاي C و E به عنوان ویتامین هاي آنتی اکسیدان تاثیرات مختلفی در بهبود عوارض ناشی از MS ایفا می کنند و مصرف آنها بر اساس RDA توصیه می شود.
ویتامین B6 معمولا در مکمل هاي مولتی ویتامین مصرف می گردد. RDA این ویتامین 1.3-1.7 میلی گرم براي بالغین در نظر گرفته شده است و باید از دوز هاي بالاي آن که معمولا در مکمل ها وجود دارد، اجتناب کرد، زیرا عوارضی مانند بی حسی، خارش و درد را همراه دارد (تامین از مابع غذایی: ماهی آزاد، جگر، موز، سیب زمینی، آجیل، عدس، لوبیا سفید، جوانه ي گندم، مخمر آب جو، سویا، تخمه ي آفتاب گردان، کلم، کله پاچه، گوشت قرمز، گوشت سفید)
کمبود ویتامین B12علایم نورولوژیکی شبیه به علایم بیماران MS را ایجاد می نماید. در صورت وجود کمبود، مکمل یاري با دوز 2.4 میلی گرم در روز
مواد معدنی
مواد معدنی که به عنوان مکمل در افراد مبتلا به MSاستفاده می شود، شامل سلنیوم، کلسیم و روي می باشد.
سلنیوم داراي اثرات آنتی اکسیدان است. برخی مطالعات اثرات مثبت مکمل یاري با سلنیوم به مقدار RDA براي افراد بالاي 14سال ( 55میکروگرم) را مشاهده کرده اند.
با توجه به کارکرد هاي مهم کلسیم در بدن و وجود خطر بروز استئوپروز در مبتلایان به MSمصرف روزانه 1000-1200میلیگرم در روز بر اساس RDA توصیه می شود.
با توجه به اینکه مصرف دوز بالاي روي باعث کمبود مس می شود و همچنین تاثیر روي بر سیستم ایمنی، پیشنهاد می شود که مصرف روي به صورت مکمل بیشتر از 11( RDAمیلی گرم براي مردان و 8میلی گرم براي زنان) نباشد.
گیاهان دارویی
گیاهان دارویی می توانند براي بدن تاثیرات مثبتی داشته باشند، اما باید در مورد عوارض آنها و تداخلات احتمالی با داروهاي مصرفی در افراد مبتلا به ام اس دقت کرد.
– کهن دار یا جینگو (Ginkgo) که هزاران سال است در چین مورد استفاده قرار می گیرد، داراي اثرات موثري بر عملکرد ذهنی بوده و همچنین آنتی اکسیدان است و با مهار ،PAFباعث کاهش فعالیت برخی از سلول هاي ایمنی می شود.
– اکیناسه یا سرخال گل (Echinacea) براي کاهش زمان و علایم سرماخوردگی استفاده می شود. با توجه به ارتباط عفونت هاي ویروسی تنفسی با حملات شدید ،MSدرمان سرماخوردگی می تواند در این زمینه کمک کننده باشد. از طرف دیگر سرخارگل باعث تحریک سیستم ایمنی می شود.
– بر اساس مطالعات، علف چاي یا چاي کوهی (St. John’s Wort) به عنوان یک ضد افسردگی شناخته می شود و با توجه به احتمال افسرده بودن مبتلایان، مکمل یاري با آن ممکن است مفید باشد. مسئله بسیار مهم در مورد علف چاي، تداخلات آن با داروهاي مختلف می باشد و باید زیر نظر پزشک تجویز گردد.
– سنبل الطیب (Valerian) به عنوان خواب آور مورد استفاده قرار می گیرد و با توجه به مشکلات خواب و خستگی مبتلایان، سنبل الطیب می تواند کمک کننده باشد.
– مطالعات صورت گرفته در مورد مکمل یاري با جین سینگ آسیایی (Asian Ginseng) با توجه به تاثیر مثبت آن بر استرس، خستگی، افزایش انرژي و قدرت در بیماران و از طرف دیگر تاثیرات جین سینگ بر سیستم ایمنی، کم بوده و نتیجه گیري در این مورد سخت می باشد.
– شواهد نشان می دهند که قره قاط (Cranberry) از چسبیدن باکتري به دستگاه ادراري و عفونت آن جلوگیري می کند. با توجه به عوارض زیاد عفونت دستگاه ادراري در بیماران مکمل یاري با قره قاط ممکن است مفید باشد.